De gevolgen van het coronavirus voor werkgevers en werknemers in kaart gebracht

We kunnen er niet meer omheen, het coronavirus (COVID-19) heeft heel Nederland in zijn greep. Steeds meer bedrijven en ondernemingen worden geconfronteerd met de gevolgen van het virus en de maatregelen vanuit het RIVM. Hierdoor duiken er, met grote regelmaat, juridische vragen op. Ondertussen schieten de blogs over het coronavirus als paddenstoelen uit de grond en raakt men het overzicht sneller kwijt. Daarom worden de belangrijkste vragen omtrent het arbeidsrecht in deze post beantwoord. In de bijlage vindt u ten slotte meer informatie omtrent de tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor behoud van Werkgelegenheid (NOW).

1. Moet mijn werkgever maatregelen nemen om zijn werknemers in bescherming te nemen tegen het coronavirus?
Ja. Alle werkgevers hebben namelijk op grond van de Arbeidsomstandighedenwet en het Burgerlijk Wetboek een wettelijke zorgplicht om werknemers een veilige en gezonde (werk)omgeving te bieden.

Zo doet uw werkgever er goed aan om in ieder geval de richtlijnen van de Rijksoverheid (het RIVM) en de GGD te volgen. Vervolgens kan uw werkgever u en uw collega’s informeren over de risico’s van (besmetting door) het coronavirus en hoe deze risico’s te beperken zijn. Zo voorkomt hij dat u en uw collega’s in aanraking komen met besmettelijke/zieke werknemers. Afhankelijk van de concrete situatie en de omvang van de onderneming, kan uw werkgever ervoor kiezen om protocollen op te stellen rondom hygiëne. Zo kan in een protocol worden bepaald dat werknemers onderlinge 1,5 meter afstand moeten houden en vaker hun handen moeten wassen.

2. Mag ik weigeren om naar mijn werk te komen?
Nee, in principe mag u dit niet. De overheid heeft op dit moment aangegeven dat iedereen, waar mogelijk, thuis moet werken. Indien u thuis kunt werken, dan kan dit in overleg met uw werkgever. Veel werkgevers zullen namelijk gehoor gegeven aan het advies van de overheid en zich gedragen als een goed werkgever. Indien er iemand besmet is met corona op uw werkvloer, dan moet uw werkgever ervoor zorgen dat er gepaste maatregelen worden getroffen. Zo mag u van uw werkgever verwachten dat hij een zieke werknemer naar huis stuurt uit voorzorg. Uw werkgever is namelijk verplicht om niet alleen uw gezondheid maar ook die van uw collega’s te waarborgen.

Het kan echter zo zijn dat uw werkgever toch van mening is, dat u naar uw werk moet komen. In dat geval is het niet verstandig om niet op uw werk te verschijnen. Ook hier is het verstandig dat u overlegt met uw werkgever.

3. Mag ik weigeren om naast mijn collega te zitten als diegene griepverschijnselen vertoont?
Nee, dit mag in principe niet. Indien de desbetreffende collega recentelijk niet in een risicogebied is geweest en ook niet in contact is geweest met een besmet persoon, dan is de kans klein dat de griepverschijnselen het gevolg zijn van het coronavirus. Er is in dat geval geen reden voor u om te weigeren naast een collega te zitten. Uw werkgever kan uw collega echter wel, als voorzorgsmaatregel, naar huis sturen. Dit om te voorkomen dat andere werknemers ziek worden.

Het verhaal wordt uiteraard anders als de desbetreffende collega wél recentelijk in een risicogebied is geweest, contact heeft gehad met een besmet persoon en griepverschijnselen vertoont. Uw collega kan zich in dat geval beter ziekmelden en contact opnemen met de huisarts. Indien uw collega zich hier echter niet toe bereid verklaart, dan mag u van uw werkgever verlangen dat hij uw collega wegens ziekte naar huis toe stuurt.

4. Ik ben (of ik denk) besmet te zijn met het coronavirus, moet ik mijn werkgever hierover informeren?
Nee, dit hoeft u niet te doen. Normaalgesproken bent u niet verplicht om uw werkgever te vertellen wat u onder de leden heeft en dit geldt ook tijdens de coronacrisis. Dit is namelijk privacygevoelige informatie. Daarnaast mag uw werkgever u niet vragen wat de oorzaak van uw ziekte is. U kunt ervoor kiezen om uw werkgever in te lichten over het feit dat u (wellicht) besmet bent met het coronavirus. U bent dus niet verplicht om dit te vertellen maar u doet er wel verstandig aan om u in ieder geval ziek te melden.

5. Krijg ik mijn loon doorbetaald als ik ziek ben en thuis zit?
Ja, het maakt niet uit of u besmet bent met het coronavirus of om een andere reden ziek bent. Zodra u ziek bent, dan heeft u wettelijke recht op 70% van uw loon. Daarnaast kan het zo zijn dat uw arbeidsovereenkomst of cao nog een verhoging kent bovenop deze 70%. In dat geval krijgt u meer dan 70% van uw loon doorbetaald.

Let er wel op dat de eerste twee eerste dagen van uw ziekte, in uw schriftelijke arbeidsovereenkomst of uw cao, kunnen worden aangemerkt als wachtdagen. Over deze twee dagen krijgt u dan geen loon uitbetaald.

Indien u ten slotte ziek bent geworden tijdens uw vakantie, dan is het belangrijk dat u dit meldt bij uw werkgever. Deze dagen worden dan gezien als ziektedagen in plaats van vakantiedagen. Ik adviseer u wel om in uw cao of arbeidsovereenkomst te kijken wat de betreffende afspraken hierover zijn.

6. Wat moet ik doen als mijn werkgever mij vraagt een gedeelte van mijn salaris in te leveren
Nee, dit mag uw werkgever niet zomaar. Het salaris van een werknemer is een primaire arbeidsvoorwaarde. Een arbeidsvoorwaarde is iets belangrijks voor een werknemer. Hier valt dus ook uw loon onder. Uw loon mag dan ook alleen worden gewijzigd, indien u hiermee akkoord gaat. Dit geldt ook in het geval dat u minder of geen werk meer heeft. Daarnaast moet uw werkgever eerst kijken of hij aanspraak kan maken op een overheidsregeling, zoals de NOW.

Indien u erover nadenkt om salaris in te leveren, dan adviseer ik u om dit goed en schriftelijk vast te leggen met uw werkgever. Daarnaast wil ik u erop attenderen dat als u instemt met salarisverlaging, dit geen garantie is dat u niet zult worden ontslagen. Ook heeft de salarisverlaging invloed op de hoogte van uw WW-uitkering. Ik adviseer u om deze gevolgen in uw achterhoofd te houden, op het moment dat uw werkgever vraagt of u uw salaris wil verlagen.

7. Mijn werkgever wil dat ik tijdelijke andere werkzaamheden verricht, dan die ik normaal verricht. Mag dit?
In principe mag een werkgever, zeker in deze uitzonderlijke situatie, van haar werknemer verlangen dat zij tijdelijke andere werkzaamheden verrichten dan normaal. Deze andere werkzaamheden moeten dan wel redelijk of passend zijn. In uw arbeidsovereenkomst kan daarbij ook een bepaling zijn opgenomen waarin staat dat uw werkgever u andere (redelijke) werkzaamheden kan opdragen.

Om te weten wat voor werkzaamheden nu redelijkerwijs van iemand gevergd kunnen worden, moet worden gekeken naar het individu. Zo moet er worden gelet op uw lichamelijke situatie en uw kennis, ervaring en vaardigheden. Het is in deze tijd vooral van belang dat u in gesprek gaat met uw werkgever. Geeft u vooral ook aan wat u redelijk vindt en wat uw belangen zijn. Ik adviseer u om u ook open te stellen voor de belangen van uw werkgever. U moet er immers tezamen proberen uit te komen.

8. Moet ik verplicht vakantie opnemen als er vanwege het coronavirus minder werkzaamheden zijn?
Nee, uw werkgever kan u niet verplichten om uw wettelijke vakantiedagen op te nemen. Vakantie kan namelijk enkel worden opgenomen in overleg tussen de werkgever en de werknemer. Indien er door het coronavirus onvoldoende werk is óf uw werkgever besluit zijn zaak tijdelijk te sluiten, dan moet uw werkgever uw salaris gewoon doorbetalen. Uw werkgever kan uw wel vragen om uw bovenwettelijke vakantiedagen op te nemen. Dit kan hij echter alleen met uw instemming. Ten slotte kan uw werkgever ook nog een beroep doen op de NOW.

9. Moet ik verplicht vakantie opnemen, omdat scholen of de kinderopvangcentra zijn gesloten?
Ja, dit is één van de mogelijkheden. Vanwege het coronavirus heeft de overheid besloten om de scholen en kinderopvangcentra te sluiten tot 6 april. Voor werknemers die een vitaal beroep uitoefenen geldt echter dat zij hun kinderen naar kinderopvangcentrums mogen brengen. Indien u niet behoort tot de groep van vitale beroepen en uw kind niet meer naar school of de kinderopvang kan, dan kunt u besluiten om verlof, kortdurend verlof of langdurig zorgverlof aan te vragen.

Het voordeel van verlof is dat uw loon geheel wordt doorbetaald. Bij kortdurend zorgverlof krijgt u 70% van uw laatstverdiende loon doorbetaald. Bij langdurig ziekteverlof krijgt u ten slotte geen loon uitbetaald, tenzij er in de arbeidsovereenkomst of cao iets anders is afgesproken. Ik adviseer u daarom om hierover met uw werkgever in gesprek te gaan. Op deze manier weet u wat u kunt verwachten van uw werkgever.
10. Mijn geplande vakantie gaat niet door, kan ik mijn vakantiedagen intrekken?
Op het moment dat uw verlofaanvraag is goedgekeurd en u dit verlof vervolgens wil intrekken, dan hoeft uw werkgever hier niet mee akkoord te gaan. Als uw verlof nog niet is goedgekeurd, dan kunt u wel eenzijdig uw vakantiedagen intrekken. Of uw werkgever akkoord gaat met de intrekking of niet, ligt geheel aan de situatie. Indien uw werkgever namelijk een tekort aan personeel heeft, dan doet uw werkgever er goed aan om akkoord te gaan met de intrekking. Zo kunt u namelijk weer aan het werk.

Het ligt anders indien u ziek bent geworden tijdens of vóór uw vakantie. Het is dan belangrijk dat u zich meteen ziekmeldt bij uw werkgever. Deze dagen worden hierdoor gezien als ziektedagen in plaats van vakantiedagen. Ik adviseer u wel om in uw cao of arbeidsovereenkomst te kijken, want uw bovenwettelijke vakantiedagen kunnen in uw cao of arbeidsovereenkomst nog steeds als vakantiedagen worden aangemerkt.

Ten slotte is het nog maar de vraag of uw werkgever uw intrekking van de vakantiedagen mag weigeren, als hij een aanvraag heeft ingediend op grond van de NOW en niet genoeg personeel heeft. Het is namelijk nogal krom dat een werkgever een tegemoetkoming voor de loonkosten moet aanvragen voor zijn personeel, maar vervolgens wel zijn werknemers vakantie geeft. Hier zijn echter nog geen rechterlijke uitspraken over. Ik adviseer u daarom om hierover met uw werkgever in gesprek te gaan.

11. Mijn werkgever wil mijn vakantiedagen intrekken, mag hij dit zomaar doen?
Uw werkgever mag uw geplande vakantiedagen slechts intrekken indien hij voor de intrekking een gewichtige reden heeft. Indien uw werkgever bijvoorbeeld te weinig personeel heeft om zijn bedrijf draaiende te houden, dan kan hij het toegekende verlof intrekken. Uw werkgever moet hier wel met u over hebben gesproken. Voor het intrekken van uw verlof moet uw werkgever dus een gesprek met u hebben gehad, maar hij heeft geen toestemming of instemming van u nodig zodra er een gewichtig belang is.

Uw werkgever moet vervolgens wél rekening houden met het feit dat hij de schade, die u lijdt door de intrekking van uw vakantie, moet vergoeden. Ook als u akkoord gaat met de intrekking van uw vakantiedagen, heeft u nog steeds recht op schadevergoeding. U doet er wel verstandig aan om eerst te checken of u een annuleringsverzekering heeft en welke kosten hierna eventueel over blijven. U heeft namelijk een schadebeperkingsplicht. Dit betekent dat u geen kosten in rekening mag brengen die al gedekt worden door bijvoorbeeld een annuleringsverzekering.

12. Mag mijn werkgever mij ontslaan als hij door het coronavirus te maken krijg met een aanzienlijke omzet- of winstdaling?
Dit kan wel maar uw werkgever moet eerst kijken of hij wellicht aanspraak kan maken op een tegemoetkoming in de loonkosten vanuit de NOW. De overheid heeft daarnaast aangegeven dat als een werkgever in de periode van 18 maart tot en met 31 mei een ontslagaanvraag indient vanwege bedrijfseconomische redenen en hij gebruik maakt van de NOW-regeling, deze werkgever een boete krijgt. Deze boete wordt dan in mindering gebracht op de tegemoetkoming. De werkgever gaat er in die zin dus financieel op achteruit.

Ten slotte zal uw werkgever aannemelijk moeten maken dat uw ontslag niet kan worden voorkomen door een beroep op de NOW en waarom dit niet voorkomen kan worden.

13. Ik werk als zzp’er en loop opdrachten mis door het coronavirus, wat zijn mijn mogelijkheden?
U kunt als zzp’er een beroep doen op de Tijdelijke Overbruggingsmaatregeling Zelfstandige Ondernemers (hierna: Tozo). Deze regeling geldt vanaf 1 maart 2020 tot 1 juni 2020. Er zijn vanuit deze regeling 2 vormen van ondersteuning mogelijk:
• U kunt bij uw gemeente een aanvraag indienen voor maximaal 3 maanden inkomensondersteuning tot aan het sociaal minimum.
• U kunt een lening voor bedrijfskapitaal aanvragen.

Voor het verkrijgen van deze vormen van ondersteuning, moet u aan een aantal voorwaarden voldoen. Meer informatie over deze voorwaarden vindt u hier: https://www.kvk.nl/corona/het-coronavirus-check-hier-je-regelingen/#overbruggingsregeling

Indien u aan de voorwaarden voldoet, kunt u een aanvraag indienen. Voor de aanvraag is een digitaal formulier beschikbaar. Hiervoor kunt u inloggen met uw DigiD op de website van uw gemeente. De aanvraag moet u indienen bij uw woongemeente en niet bij de gemeente waar uw bedrijf is gevestigd. De onderstaande gegevens dient u in ieder geval te verstrekken tijdens de aanvraag:
– Informatie over uw onderneming: o.a. KVK-nummer, naam en rechtsvorm.
– Informatie over de samenstelling van uw huishouden (getrouwd, samenwonend etc.).
– Overzicht van de door u te verwachten inkomsten.
– Kopie van uw legitimatiebewijs of identiteitsbewijs (rijbewijs voldoet niet) en dat van uw eventuele partner.
– Kopie van uw bankafschrift van de bankrekening waarop de aanvullende inkomensondersteuning gestort moet worden.
– Indien mogelijk uw meest recente jaarrekening.

Ik raad u aan om alle document, zover u kunt, bij de hand te houden tijdens de aanvraag. Ook zit er een limiet aan het aantal documenten wat u bij uw aanvraag kunt voegen. Ik adviseer u daarom om zoveel mogelijk gegevens samen in één document te voegen. U heeft wel de mogelijkheid om documenten later toe te voegen aan uw aanvraag, maar het is natuurlijk gemakkelijker als u alles in één keer bij uw aanvraag in kan dienen.

Bijlage de tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor behoud van Werkgelegenheid (NOW).
De regeling m.b.t. de werktijdverkorting is sinds enkele weken afgeschaft. Dit komt omdat er een overvloed was aan aanvragen en de overheidsinstanties deze overvloed niet aan kon. Het kabinet heeft daarom besloten dat de regeling met betrekking tot de werktijdverkorting wordt vervangen door de NOW. Deze NOW-regeling is op 31 maart 2020 gepubliceerd door minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Sinds 6 april 2020 zijn ook de loketten van het UWV open. Bedrijven en werkgevers kunnen hun NOW-aanvraag dus indienen. Bedrijven hebben tot en met 31 mei 2020 de tijd om een aanvraag te doen op grond van de NOW.

Wat zijn de voorwaarden voor het krijgen van NOW?
In principe draait het bij een NOW-aanvraag om één voorwaarde. Een bedrijf moet gedurende drie maanden een omzetverlies hebben van ten minste 20%. Indien dit het geval is, kan het bedrijf vanaf 1 maart 2020 een tegemoetkoming van maximaal 90% van de loonsom krijgen, waarbij rekening wordt gehouden met de omzetdaling. Daarnaast moet de werkgever/ een bedrijf het loon van de werknemers blijven betalen. Hiermee wil het kabinet namelijk financiële zekerheid kunnen bieden.

Om een beeld te geven van hoe de omzetdaling van invloed kan zijn op de hoogte van de loonsom, een voorbeeld: Als een bedrijf een omzetverlies heeft van 20% of meer, dan krijgt het bedrijf een tegemoetkoming van 18%. Indien een bedrijf bijvoorbeeld een omzetverlies heeft van 50%, dan krijgt het bedrijf een tegemoetkoming van 45%. Indien een bedrijf ten slotte een winstverlies van 100% heeft, krijgt het bedrijf een tegemoetkoming van 90%. Hoe hoger het winstverlies van een bedrijf, hoe hoger de tegemoetkoming in de loonkosten zal zijn.

Hoe bepaal ik de hoogte van mijn winstverlies?
Voor veel ondernemers en bedrijven is het moeilijk om te bepalen hoe groot hun winstverlies nu exact is. In de NOW staat dat de winstverlies bepaald moet worden door de omzet van het jaar 2019 te vergelijken met de omzet uit de maanden maart, april en mei van dit jaar (2020). Het verschil in winst wat hieruit komt, geeft aan hoe hoog de winstverlies van een bedrijf is. Sommige bedrijven kampen sinds maart al met financiële problemen. Er zijn echter ook bedrijven waarvan de daling in de omzet pas later te zien is. De NOW geeft bedrijven daarom de mogelijkheid om een andere periode aan te geven dan de maanden maart, april en mei 2020. Bedrijven kunnen namelijk een periode aangeven voor de omzetvergelijking die één of twee maanden later start. Het kabinet heeft deze regeling opgenomen, zodat bedrijven een keuze hebben om hun omzetverlies mee te vergelijken.

Het is wel zo dat, indien een bedrijf heeft gekozen om over een bepaalde periode uit 2020 de omzet te berekenen, deze keuze vaststaat. Het is dus verstandig om, voor het berekenen van de omzetverlies, een accountant in te huren.

Wat is de loonsom?
De loonsom duidt eigenlijk de hoogte van de tegemoetkoming in de loonkosten aan. Bedrijven hoeven hierbij niet zelf te gaan rekenen. Het UWV gebruikt hiervoor namelijk de gegevens uit de loonaangifte, die de Belastingdienst gebruikt. Op basis van deze informatie maakt het UWV een schatting van de hoogte van de loonsom. Er zit een maximum aan het loon wat per werknemer uitgekeerd wordt, dit is namelijk € 9538,- euro per maand. Indien het salaris dus hoger is dan dit bedrag, dan wordt alles wat boven dit bedrag valt niet gecompenseerd door de NOW.

Hoe zit het met de voorschotten en krijg ik die gelijk uitbetaald?
Indien een bedrijf een aanvraag doet voor een tegemoetkoming op basis van de NOW, dan krijgt dit bedrijf te horen hoe hoog het voorschot zal zijn. In de NOW staat vervolgens dat het voorschot van 80% in drie termijnen wordt uitbetaald. De overheid betaalt de werknemers van een bedrijf als het ware per maand hun loon. In de regeling staat dat het voorschot wordt uitgekeerd binnen 13 weken maximaal na de indiening van de aanvraag. Het UWV heeft echter aangegeven dat deze termijn waarschijnlijk te lang is en dat het voor de meeste bedrijven sneller zal kunnen. Zo is de verwachting dat de meeste bedrijven hun voorschot binnen twee tot vier weken, na de indiening van de aanvraag, zullen krijgen.

Als de loonperiode uit de toegekende NOW-aanvraag is afgelopen, dan dient het bedrijf vaststelling van subsidie aan te vragen. Dit moet binnen 24 weken nadat de toegekende NOW is afgelopen worden aangevraagd. Voor de aanvraag van vaststelling van subsidie moet het bedrijf een accountantsverklaring overhandigen. Het doel van deze accountantsverklaring is om een waarheidsgetrouw beeld te geven. Men weet echter nog niet wat er allemaal in deze accountantsverklaring moet staan. Vervolgens zal UWV binnen 22 weken een eindafrekening doen. Die kan hoger of lager uitvallen dan bij de eerste opgave werd van een bedrijf werd verwacht. Bedrijven met acute liquiditeitsproblemen kunnen worden geholpen met de andere maatregelen uit het noodpakket.

Wat is het gevolg als ik mijn omzetverlies verkeerd bereken?
Vanuit het UWV en het kabinet is er nog geen zekerheid over wat er gebeurt indien een bedrijf een verkeerde inschatting maakt van de hoogte van de omzetverlies. Naar alle waarschijnlijkheid zal een bedrijf geld terug moeten betalen, indien de omzetverlies lager was dan verwacht. Wat er gebeurt indien een bedrijf een hoger winstverlies heeft dan in eerste instantie werd berekend, kan nog niet met zekerheid gezegd worden. Wellicht dat een dergelijk bedrijf dan gecompenseerd wordt.

Wat moet ik invullen bij een NOW-aanvraag?
Op de site van het UWV staat dat in de aanvraag in ieder geval moet staan wat de verwachtte omzetverlies is (al dan niet aan de hand van een accountant), welke opzetperiode er wordt gebruikt om de omzetverlies over te berekenen, het loonhefnummer en het rekeningnummer.

Als ik niet voor de NOW in aanmerking kom, kan ik dan nog een beroep doen op de werktijdverkorting?
Nee de regeling met betrekking tot de werktijdverkorting is vervangen door de NOW. Het is dus niet meer mogelijk om een beroep te doen op de werktijdverkorting.

Word ik ook gecompenseerd door de NOW voor werknemers die niet meer in dienst zijn?
Nee hiervoor wordt een bedrijf/werkgever niet gecompenseerd. Dit komt omdat de overheid fraude wil voorkomen en wil tegengaan.